پژوهشی درباره معنای دقیق فلیتبوء مقعده من النار + نقل قولی از حضرت علامه مصباح یزدی حفظه الله

در این مطلب پیرامون ترجمه های مختلفِ یک روایت، تحقیق کوچکی را خدمت شما دوستان خوب طلبگی تا اجتهادی تقدیم میکنیم.

متن زیر از یکی از کتب حضرت آیت الله مصباح یزدی حفظه الله نقل شده است:

مَنْ قالَ فِی الْقرآنِ بِغَیْرِ عِلْم فَلْیَتَبَوَّأْ مَقعَدَهُ مِنَ النّار  هر کس در مورد (تفسیر) قرآن بدون علم و آگاهی سخن بگوید (و آن را بر اساس رأی خویش تفسیر کند) جایگاهش آتش است. شخصی پیش از انقلاب این روایت را این‌گونه معنا می‌کرد که مقعدش پر از آتش می‌شود! البته از او بیش از این نمی‌توان توقع داشت. معلومات این اسلام‌شناس(!) بیش از این نبود. «فلیتبوّأ مقعده من النّار»یعنی باید جایی از آتش اتّخاذ و انتخاب کند؛ چون او قرآن کریم را بر خلاف مقصود خداوند و به رأی خویش تفسیر نموده است.

(نظریه ی حقوقی اسلام تالیف حضرت آیت الله مصباح یزدی ج ۲ ص ۱۷۳)

اخیرا یکی از فعالان فضای رسانه ای حزب اللهی متاسفانه این روایت را اشتباه معنا فرمودند که به جا دیده شد پژوهشی در این باره انجام شود. نتایج پژوهش در ادامه تقدیم می گردد:

معنای دقیق از کتب لغت:

تبوء المکان و به : نزله و اقام به

وسیط و منجد

گشت و گذاری در ترجمه های مترجمین :

ترجمه های منتشر شده از حدیث مورد بحث:

ّ النبیّ صلّى اللّه علیه و اله قال: من کذّب علیّ متعمّدا فلیتبوّء مقعده من النار

آن کس که بر من از روى عمد دروغى بندد، جایگاهش در آتش باد
تاریخ سیاسى صدر اسلام / ترجمه کتاب سلیم،زنجانی خوئینی ص: ۹۷

هر کس عمدا بر من دروغ ببندد جاى خود را در آتش آماده کند.
أسرار آل محمد علیهم السلام / ترجمه کتاب سلیم، افتخار زاده، ص: ۲۶۸

 جایگاهش در دوزخ باد
تحف العقول / ترجمه صادق حسن زاده، ص: ۷۳

جایگاهش در دوزخ باد
تحف العقول / ترجمه کمره‏ اى، ص: ۴۲

از هم اکنون جایگاه خویش را در جهنّم جستجو کند.
تحف العقول / ترجمه جعفرى، ص: ۴۵

باید جایگاهى از دوزخ گزیند.
تحف العقول / ترجمه آیت الله جنتى،  ص: ۷۵

جایگاهش در دوزخ باد
رهاورد خرد ص ۴۹ ترجمه اتابکی

خانه‏ اى و مسکنى براى خود در آتش دوزخ اتّخاذ نماید.
من لا یحضره الفقیه / ترجمه غفارى، على اکبر ومحمد جواد و بلاغى، صدر، ج‏۵، ص: ۲۹۵

ترجمه ها از کاربرد ریشه تبوء در قرآن کریم :

وَ الَّذینَ تَبَوَّؤُا الدَّارَ وَ الْإیمانَ مِنْ قَبْلِهِم
رضایی:
کسانى (از انصار) که پیش از آن (مهاجر) ان در سراى (اسلام) و ایمان (مدینه) جاى گرفته بودند
قمشه ای :
آن جماعت انصار که پیش از (هجرت) مهاجرین (در مکّه به رسول ایمان آوردند و) مدینه را خانه ایمان گردانیدند
انصاریان:
[براى‏] کسانى [از انصار است‏] که پیش از مهاجران در سراى هجرت و ایمان [یعنى مدینه‏] جاى گرفتند
آیت الله مشکینی:
براى کسانى (از انصار) است که پیش از آنان خانه هجرت و ایمان (محیط مدینه) را براى خود مأوى گزیده‏ اند

تَبَوَّءا لِقَوْمِکُما بِمِصْرَ بُیُوتاً
انصاریان:
خانه ‏هایى در سرزمین مصر براى قوم خود فراهم آورید
آیت الله مشکینی:
براى قومتان (به جاى صحرانشینى) در مصر (مرکز حکومت فرعون) خانه‏ هایى فراهم کنید
آیت الله مکارم:
براى قوم خود، خانه‏ هایى در سرزمین مصر انتخاب کنید
رضایی:
براى قومتان در مصر خانه‏ هایى آماده کنید

وَ کَذلِکَ مَکَّنَّا لِیُوسُفَ فِی الْأَرْضِ یَتَبَوَّأُ مِنْها حَیْثُ یَشاء
قمشه ای :
هر جا خواهد جاى گزیند
انصاریان:
هر جاى آن بخواهد اقامت نماید
آیت الله مشکینی:
در هر جاى آن مى ‏خواست مسکن مى ‏گزید
آیت الله مکارم:
هر جا مى ‏خواست در آن منزل مى ‏گزید (و تصرّف مى ‏کرد)
رضایی:
هر کجا مى ‏خواهد در آن جاى گزیند