تمرینات کاربردی صرفی بر روی آیات مشکله قرآن کریم (روح الله راسل) قسمت دوم

در این مطلب، با دومین قسمت از تمرینات صرفی کاربردی بر روی آیات مشکله قرآن کریم از حیث صرفی در خدمت شما دوستان طلبگی تا اجتهادی هستیم.

شما دوستان طبق روال قبل از امروز به مدت یک هفته فرصت خواهید داشت تا بر روی آیه شریفه ای که مطرح میکنیم کار کرده و پاسخ سؤالات مورد نظر را به دست آورید و چه خوب است که پاسخ خود را در بخش نظرات این مطلب درج کنید تا دوستان دیگر نیز از آن استفاده کنند و همچنین بعد از انتشار پاسخ سؤال بعد از یک هفته، آن را با پاسخ خود مقایسه کنید. 

دوستان عزیز، باز تأکید میکنم که علم در پژوهش است، اگر شما دوستان در مدت این یک هفته خود را با این تمرین درگیر کنید و پیرامون آن به تحقیق بپردازید و بعد از یک هفته پاسخ ما را مشاهده کنید، آنگاه شیرینی تحقیق خود را خواهید چشید و حتی ممکن است به تحقیق ما نیز اشکال کنید که استقبال میکنیم. به هر روی اگر با تمریناتی که مطرح میکنیم همراهی کنید بعد از اتمام این تمرینات حدبالایی از پیشرفت را در خود حس خواهید کرد. و من الله التوفیق.

و اما سؤال این هفته:

سؤال دوم

فتح، ۲: 

﴿إِنَّا فَتَحْنا لَکَ فَتْحاً مُبیناً * لِیَغْفِرَ لَکَ اللَّهُ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِکَ وَ ما تَأَخَّرَ﴾

سؤال:

1. ترجمه دقیق فعل تأخر در این آیه شریفه چیست؟
2. برای ترجمه دقیق میتوانید به آیات زیر نیز رجوع کنید و از این آیات کمک بگیرید:

   • ﴿یُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ یَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّرَ﴾(قیامة، ۱۳)

   • ﴿عَلِمَتْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ وَ أَخَّرَت﴾(انفطار، ۵)

3. به نرم افزار نور مراجعه کنید و آیه شریفه فوق را یافته و میان ترجمه ها به تحقیق بپردازید و بررسی کنید که کدامیک از ترجمه ها با آنچه شما یافته اید مطابق است؟ (بیش از ۳۰ ترجمه در این نرم افزار وجود دارد)
4. آیا از این تحقیق و ترجمه صحیح میتوان ثمره ای در راستای دفع شبهه اباحی گری به دست آورد؟ در این رابطه قدری تأمل کنید.

پاسخ سوال دوم

از طریق لینک زیر میتوانید پاسخ سوال دوم را در قالب فایل پی دی اف دانلود بفرمایید.

یکی از اشتباهات رایج در ترجمه این آیه شریفه آن است که «تأخر» را با اینکه فعل ماضی است، مستقبل معنای می کنند. جالب است که این اشتباه را در آیات ذیل نمی کنند:

﴿یُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ یَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّرَ﴾(قیامة، ۱۳)

﴿عَلِمَتْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ وَ أَخَّرَت﴾(انفطار، ۵)

چراکه در آیه فتح «تاء» بر سر «تأخر» بوی حرف مضارعه را می دهد و مخاطب را به اشتباه می اندازد.

البته در ترجمه «لیغفرَ» و «ذنبک» هم باید دقت ویژه داشت. این غفران به معنای پوشاندن و از بین بردن اثر است و «ذنب» به معنای امری که تبعات دارد است. البته اگر به معنای گناه هم بگیریم مراد، گناه از منظر مشرکین مکه است نه گناه از نظر خدا، همانطور که در سوره شعرا از قول حضرت موسی علیه السلام فرمود: ﴿وَ لَهُمْ عَلَیَّ ذَنْبٌ فَأَخافُ أَنْ یَقْتُلُونِ﴾.

جمع بندی:

ترجمه صحیح آیه چنین است:

خداوند با صلح حدیبیه آثار گناهان گذشته و جدید تو را پوشاند و از بین برد، یعنی مشرکین مکه نمی توانند بابت آنچه که درباره تو گناه می خوانند به تو آزاری برسانند.

تمرین:

از میان تمام ترجمه های موجود در جامع التفاسیر نور  ببینید کدام ترجمه ها صحیح و کدام نادرست است؟

جواب: جمعاً ۳۰ ترجمه فارسی در این نرم افزار و دو ترجمه در نرم افزار شجره طوبی ترجمه ای از آیه ارائه داده بودند که بر اساس دقت بر کلمه «تأخَّرَ» به دسته های ذیل تقسیم می شوند و قطعاً ۱۵ ترجمه از این ۳۲ ترجمه ناصحیح اند[۱]:

الف. ترجمه صحیح

1. ترجمه المیزان(صفوی) [۲]: تا سرانجام با شکستن جاه و جلال مشرکان پیامدهاى دعوت تو را که بر آنان ناگوار آمد- چه آنها که پیش از هجرت گذشت و چه آنها که پس از آن روى داد- و تو را مسئول آنها مى‏دانستند و درصدد انتقام بودند، از تو بزداید.
2. حجت التفاسیر: تا خدا تبعات محرومیتهاى قبل از هجرت و بعد از هجرت تو را قلم در کشد.

ترجمه صفوی و حجت التفاسیر تفاسیر الگو هستند چراکه تقریباً هیچ نقصی ندارند.

3. ترجمه مرکز فرهنگ و معارف قرآن(دفتر تبلیغات بر اساس تفسیر راهنمای هاشمی رفسنجانی): تا خدا آن گناهان تو را که قبل و بعد [از هجرت، به وسیله کفّار مکّه به تو نسبت داده شده‏] بود بر تو بپوشاند.
4. طاهری قزوینی: تا گناه گذشته دور و نزدیک تو را ببخشد
5. الهی قمشه ای: تا خدا از گناه گذشته و آینده تو در گذرد (مفسرین در این آیه گویند: مراد از گناه پیغمبر گناه او بود به عقیده مشرکان که دعوت او را به توحید خدا بزرگترین گناه او مى‏شمردند و مقصود از گناه گذشته و آینده دعوت قبل از هجرت و بعد از هجرت بود)
6. مصباح زاده: تا بیامرزد براى تو خدا آنچه را که پیش افتاد از گناهت و آنچه را که پس افتاد
7. روض الجنان: تا بیامرزد تو را خداى آنچه در پیش افتاد از گناه تو و آنچه با پس افتاد
8. قرن دهم(مترجم نامعلوم است): تا بیامرزد مر ترا خداى آنچه پیش بود از گناه تو و آن چه پس بود.

ب: ترجمه مبهم است ولی می توان حمل بر صحت کرد:

1. انصاریان: تا خدا آنچه را از تبعات گذشته [که به نا حق از گفتار و کردار مردم، درباره تو پدید آمده‏] و پس از آن را براى تو بپوشاند.
2. رضایی اصفهانی: تا خدا آنچه از پیامد (کار) تو مقدم شده و آنچه مؤخّر شده را برایت بیامرزد
3. گرمارودی: تا خداوند گناه پیشین و پسین تو را بیامرزد
4. صلواتی: تا خدا گناهانِ پیشین و پسینت را بیامرزد
5. علامه شعرانی: تا بیامرزد مر ترا خدا آنچه پیش افتاد از گناهت و آنچه پس افتاد
6. احسن الحدیث: تا خدا بیامرزد گناه گذشته و به آخر مانده تو را.
7. عاملی: تا اندیشه‏ى تو و گناه مردمت چه در گذشته و یا پس ز آن را بپوشیم [که از کافران نگران نباشى و از رفتار بدشان درگذرى‏]
8. روان جاوید: تا بیامرزد براى تو خدا آنچه را که پیش گذشت از گناهت و آنچه را که مؤخّر است‏
9. صفی علیشاه: تا بیامرزد مر ترا خدا آنچه افتاد از گناهت و آنچه پس افتاد

ج: ترجمه های ناصحیح

1. مکارم: تا خداوند گناهان گذشته و آینده‏اى را که به تو نسبت مى‏دادند ببخشد
2. مشکینی: تا خداوند گناهان گذشته و آینده تو را بیامرزد (گناهانى را که کفار بر تو مى‏دیدند مانند هتک مقدساتشان، به اعلاى کلمة اللَّه بزداید، و ترک اولى‏ها[۳] را که خود گناه مى‏دیدى به شمول رحمت ببخشاید)
3. آیتی: تا خدا گناه تو را آنچه پیش از این بوده و آنچه پس از این باشد براى تو بیامرزد
4. برزی: تا خداوند گناه گذشته و آینده‏ى [امّت‏] تو را براى تو ببخشاید
5. پاینده: تا خدا، نارواى گذشته و آینده‏ات را ببخشد.
6. فارسی: تا خدا آنچه از گناهت را که از پیش رفته و آنچه هنوز نرفته است بیامرزد
7. ارفع: تا از گناهان گذشته و آینده تو درگذریم[۴]‏
8. پورجوادی: تا خدا گناه گذشته و آینده تو را بیامرزد
9. یاسری: تا خدا به پاداش پاک نمودن تو مکه را از شرک، و کعبه را از بت و بت‏پرستى، بیامرزد گناهان گذشته و آینده تو را(چون وظایف عبادت پیغمبر مثل سایر امت نیست، چه بسا که اگر آنى غفلت نماید از توجّهات قلبیه خود، او را گناهى باشد).
10. کاویانپور: تا خدا گناهان قبلى و بعدى (پیروان) تو را ببخشد
11. حجتی: تا به یمن این پیروزى، حقانیت و بى‏گناه بودن تو در گذشته به اثبات برسد و در آینده نیز با استفاده از مقام عصمتت از انجام گناه در امان باشى‏
12. ترجمه المیزان(موسوی همدانی): تا خداوند آثار گناهانى که بدهکار مشرکین بودى (و به خاطر آن تو را مستحق آزار و شکنجه مى‏دانستند) از دلهاى آنان بزداید، چه گذشته‏ات و چه آینده‏ات را
13. کشف الاسرار: تا اللَّه بیامرزد ترا هر چه گذشت از گناه تو و هر چه با پس ماند [که خواهى کرد][۵]
14. خسروی: تا اینکه خدا بیامرزد براى تو آنچه گناه در پیش داشته‏اى و آنچه بعد داشته باشى‏.
15. طبری: تا بیامرزد مر ترا خداى آنچه پیش رفتست از گناه تو و آنچه سپس آید.

ثمره مهم تحقیق: دفع شبهه اباحی گری در برخی روایات

در روایاتی آمده که اگر چنین کنید گناهان «ما تقدم» و «ما تأخر» شما آمرزیده خواهد شد.

تمام مواردی که در کافی حدیثی با این مضمون بود یافت شد:

1. عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ علیه السلام:‏ مَنْ أَتَى الْحُسَیْنَ عَارِفاً بِحَقِّهِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ‏ مِنْ ذَنْبِهِ‏ وَ مَا تَأَخَّرَ[۶].
2. قَالَ أَبُو الْحَسَنِ مُوسَى علیه السلام‏: أَدْنَى مَا یُثَابُ بِهِ زَائِرُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع بِشَطِّ الْفُرَاتِ إِذَا عَرَفَ حَقَّهُ وَ حُرْمَتَهُ وَ وَلَایَتَهُ أَنْ یُغْفَرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ‏ مِنْ ذَنْبِهِ‏ وَ مَا تَأَخَّرَ[۷].
3. عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: مَنْ أَتَى قَبْرَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَارِفاً بِحَقِّهِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ‏ مِنْ ذَنْبِهِ‏ وَ مَا تَأَخَّرَ[۸].
4. قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ علیه السلام: مَنْ زَارَ قَبْرَ أَبِی بِطُوسَ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ‏ مِنْ ذَنْبِهِ‏ وَ مَا تَأَخَّرَ …[۹]
5. عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ:‏ إِذَا بَلَغَ الْمُؤْمِنُ‏[۱۰] أَرْبَعِینَ سَنَةً آمَنَهُ اللَّهُ مِنَ الْأَدْوَاءِ الثَّلَاثَةِ الْبَرَصِ وَ الْجُذَامِ وَ الْجُنُونِ … فَإِذَا بَلَغَ التِّسْعِینَ غَفَرَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى لَهُ مَا تَقَدَّمَ‏ مِنْ ذَنْبِهِ‏ وَ مَا تَأَخَّرَ[۱۱] … .[۱۲]

نکته:

در مورد اخیر مصحح محترم(مرحوم علی اکبر غفاری) بعد از واژه «تأخر» به درستی تذکر داده اند که:

أی القدیم و الحدیث لا ما یأتی … .

اما با کمال تأسف برخی مترجمین محترم اینگونه احادیث را به اشتباه معنا کرده اند و گفته اند که اثر این اعمال، آمرزیده شدن گناهان گذشته و آینده است.

لذا برخی شبهه کرده اند که شیعه احادیثی دارد که اباحی گری را امضا می کند.

مثلاً دو ترجمه معروف از اصول کافی حدیث ذیل را غلط معنا کرده اند:

عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله عِنْدَ عَائِشَةَ لَیْلَتَهَا فَقَالَتْ یَا رَسُولَ اللَّهِ لِمَ تُتْعِبُ نَفْسَکَ وَ قَدْ غَفَرَ اللَّهُ لَکَ مَا تَقَدَّمَ‏ مِنْ ذَنْبِکَ‏ وَ مَا تَأَخَّرَ؟ فَقَالَ یَا عَائِشَةُ أَ لَا أَکُونُ عَبْداً شَکُوراً …‏[۱۳].

1. ترجمه مصطفوی: چرا خودت را به رنج می اندازى، با آنکه خدا گناه گذشته و آینده تو را آمرزیده است؟
2. ترجمه کمره ای: چرا خود را رنج مى ‏دهى با اینکه خداوند تو را آمرزیده است نسبت بدان چه در پیش گناه کردى و آنچه در آینده؟

لذا هر دو ترجمه کافی از این حدیث نادرست است.

مفاتیح الجنان و معراج السعادة نیز در برخی موارد مرتکب همین اشتباه شده اند از جمله:

1. آنچه از حضرت رسول – صلّى اللّه علیه و آله – مروى است که هر که دو رکعت نماز کند و در آنها هیچ چیزى از خواطر نفسانیه به خاطر نگذراند گناهان گذشته و آینده او آمرزیده مى‏شود[۱۴].
2. اعمال روز آخر ماه رجب: غسل در آن وارد شده و روزه‏اش سبب آمرزش گناهان گذشته و آینده است …[۱۵].
3. شیخ طوسى به سند صحیح از محمد بن مسلم از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده که فرمود: … هر که زیارت کند أمیر المؤمنین علیه السلام را و عارف به حق آن حضرت باشد(یعنى آن جناب را امام واجب الإطاعة و خلیفه بلا فصل داند)[۱۶] و از روى تجبر و تکبر به زیارت نیامده باشد حق تعالى بنویسد از براى او اجر صد هزار شهید و گناهان گذشته و آینده او را بیامرزد …[۱۷] .

جالب آنکه مورد اخیر، عین روایتی که ایشان ادعا کرده اند یافت شد[۱۸]:

أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ، قَالَ: أَخْبَرَنِی أَبُو الْقَاسِمِ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ (رَحِمَهُ اللَّهُ)، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ، عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ، عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (عَلَیْهِ السَّلَامُ)، قَالَ: … مَنْ زَارَ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (عَلَیْهِ السَّلَامُ) عَارِفاً بِحَقِّهِ، غَیْرَ مُتَجَبِّرٍ، وَ لَا مُتَکَبِّرٍ، کَتَبَ اللَّهُ لَهُ أَجْرَ مِائَةِ أَلْفِ شَهِیدٍ، وَ غَفَرَ اللَّهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ … .