بسم الله الرحمن الرحیم… الحمدلله توفیقی برای گروه حاصل شده است و متن رساله قطع از رسائل چهارگانه ی شیخ انصاری رحمه الله به صورت بازآرایی، فهرست سازی، کلمه شماری، نکته گذاری و ساختاریابی شده آماده شده است. ایده ی بازنویسی متون درسی حوزوی برای تسهیل فهم و حل مشکلات عبارتی بارها از جانب حضرت آقا و بزرگان حوزه حفظهم الله مطرح شده است:
شكل درس را عوض كنيد. آن روز يكى از دوستان عزيز ما- كه من واقعاً خيلى هم خاطرش را گرامى مىدارم- به من مىگفت كه اينطور نمىشود كه در حوزه جنس پلاستيكى درست كرد؛ بايد مطول و بعد معالم و بعد قوانين و بعد لمعه را با شروحش از اول تا آخر مطالعه كرد. من به او گفتم كه نمىگويم جنس از پلاستيك درست كنيد؛ بلكه مىگويم امروز در دنيا از جنسى كه از آهن سختتر است، صفحه اى نازكتر از كاغذ درست مى كنند؛ من مىگويم اين را درست كنيد. )بيانات در جمع علما و مدرّسان و فضلاى حوزه ى علميه ى قم، ۳۰/ ۱۱/ ۱۳۷۰(
مسأله ى كتابهاى درسى را بايد جدّى گرفت. بايد كتابهاى درسى تغيير كند. بناى بر تغيير هم بايد بر صرفه جويى در وقت طلبه باشد…. چرا ما طلبه را به عبارت معطّل كنيم؟ امروز در دنيا تمرين مىكنند كه مشكل ترين مطالب را به آسانترين زبانها بيان و فرموله كنند. رمز مى گذارند تا با گفتن يك كلمه، مخاطب ده كلمه را بفهمد؛ اما ما بياييم عبارتِ مشكلى را براى بيان مطلبى انتخاب كنيم. )ديدار با جمعى از نخبگان حوزه علميه قم ۱۳/ ۰۹/ ۱۳۷۴(
تغيير كتاب درسى لازم است، حتماً هم بايد تغيير پيدا كند؛ در اين هيچ شكى نيست…بايستى كارى كرد كه همّ طلبه، فهميدن مطلب باشد، نه فهميدن عبارت. هيچ هنرى نيست در اينكه ما عبارت را جورى مغلق بگيريم، يا اگر تعمداً هم مغلق نگيريم، بى مبالاتى كنيم كه عبارت بشود مغلق، تا طلبه مبالغى وقتش صرف اين كار بشود. اين چه هنرى است؟ اين چه لطفى دارد؟ چه خيرى در اين نهفته است. نخير، عبارت را آنچنان واضح بيان كنيم كه آن كسى كه استعداد فهميدن مطلب را دارد، راحت از عبارت، مطلب را بفهمد. استاد هم براى تفهيم عبارت دچار مشكل نشود و فقط مطلب را بيان كند. كفايه را تبديل كنيم به كفايه ى جديد؛ چه اشكال دارد؟ مكاسب را كه در او شيوهى شيخ در بيان مطلب، دائم آمد و رفتِ اجتهادى است؛ چون درس خارجِ شيخ انصارى است- مكاسب را دست كم نبايد گرفت. حالا كى مثل شيخ انصارى است؟ اين همه مكاسب نوشته اند. اين درس خارج كه حالا به صورت تدوين شده در آمده، خصوصيتش براى آن كسى كه در درس خارج شيخ نشسته، خوب است؛ مطلب را دائم به اين طرف بكشاند و به آن طرف بكشاند، دائم ابداع احتمال كند، اما براى كسى كه مىخواهد فقه استدلالى را از روى متن ياد بگيرد، نه؛ خوب نيست؛ طلبه دچار مشكل است- تسهيل كنند. همان مطالب شيخ را بياورند در يك كتاب ديگرى، منتها سرراست و روشن. تحقيق شيخ را در هر مسئله اى قشنگ بيان كنند، اما متعبد و مقيد باشند به همانكه شيخ بيان كرده؛ او را بيان كنند در اين كتاب جديد. اين مىشود مكاسب جديد، كه لازم است. اين عقيده ى من است. حالا ممكن است مسئولين حوزه و مديران حوزه و بعضى از برجستگان حوزه نپسندند و اين كار نشود، اما يك روزى بدون ترديد خواهد شد. (بيانات رهبر معظم انقلاب در ديدار جمعى از اساتيد، فضلا، مبلّغان و پژوهشگران حوزه هاى علميه كشور ۰۸/ ۰۹/ ۱۳۸۶)
آیت الله مکارم شیرازی رحمه الله:
باید همین کتابهای موجود، بازسازی و نوسازی شود و به شکل کتاب درسی درآید، یا کتابهایی مخصوص برای هر مقطع، زیر نظر گروهی از مدرسان نوشته شود. متاسفانه هنوز این فرهنگ بر حوزه ها حاکم است که هر کتابی از نظر عبارات پیچیده تر و مغلق تر است سطح آن بالاتر است. همین امر سبب شده است که بخش زیادی از وقت طلاب روی عبارتهای گنگ و مبهم و پیچیده ی کتابها تلف شود و گمان کنند کاری انجام شده است. به عکس کتابهای درسی باید کاملا روشن و مفهوم و در عین حال پرمایه و فشرده باشد و فصول و ابواب آن برای مقاطع تحصیلی تنظیم گردد. البته جمع بین این امور ظرافت و دقت زیادی را طلب می کند… ما در عین حال که باید این میراثها را حفظ کنیم… ما، با یک مشکل فرهنگی روبرو هستیم و آن این است که اغلب حوزویان پیچیده بودن و دیریاب بودن عبارات کتب را، دلیل بر علمیت آن ها می دانند، یعنی، اگر ما بیاییم و مثلا مبتدا را سر جای خودش و خبر را نیز سر جای خودش بگذاریم و عبارات را ساده کنیم، می گویند از علمیت افتاده است . از نظر آن ها، باید عبارت پیچیده بوده و «فتامل » ی با شش وجه و «فافهم » ی باشد، تا آن کتاب از نظر علمی در سطح بالاتری باشد . هر درسی که استادش، خوش بیان باشد، می گویند سطحش پایین است و هر درسی که استادش هنر بیان و انتقال مطالب ندارد، می گویند علمی! است . زمانی گفته بودم که حاضرم به عنوان نمونه کفایه را با همین مطالب و در همین تعداد صفحات، اما با ساده کردن عبارات و مرتب کردن جملات، به سبکی درآورم که یک طلبه به راحتی در نصف وقتی که فعلا برای خواندن کفایه می گذارد، آن را بخواند، اما هنوز این فکر اشتباه وجود دارد که «نه آقا! علمیت کفایه از بین می رود» . ما همه جا، با این مشکل فرهنگی، مواجه هستیم . (نظام آموزشی حوزه از نگاه عالمان ص ۲۳۹ و ۲۴۰)
آیت الله معرفت رحمه الله:
باید کتب درسی ما عوض بشود و از آن شکل پیچیده قدیم به صورت سهل تری درآید . چون غرض آموختن علم است، نه اینکه صرف وقت در پیدا کردن ضمیر . کتابهای جایگزین باید از لحاظ محتوای علمی در سطح بسیار بالا و از لحاظ عبارت آسان تر باشد . چرا باید طلبه درگیر این باشد که مبتدایی که مرحوم آخوند در کفایه آورده است خبرش کجاست؟ نصف عمر طلبه صرف این می شود که دریابد این مبتداها و خبرها به کجاها مربوط است . در حالی که می توان همین کفایه را در قالب ساده تر نوشت. (سایت حوزه دات نت)
آیت الله محفوظی حفظه الله:
من عقیده ندارم که کتاب پیچیده باشد، اگر یک مقدار روانتر شود و همان مطالب را داشته باشد، شاید طلبه زودتر به نتیجه برسد .(سایت حوزه دات نت)
علامه عسگری رحمه الله:
در مورد کتابهایی چون مکاسب، رسائل و کفایه، اگر مطالب مورد نیاز کفایه انتخاب و ساده تر نوشته شود بهتر است . در مورد مکاسب و رسائل هم همین طور .(سایت حوزه دات نت)
آیت الله مصباح یزدی رحمه الله:
الآن باید برای حوزه کتاب هایی نوشت که مطالب را با همان قوت علمی ولی سریع تر به طلبه منتقل کرد. (سایت حوزه دات نت)
امروزه دیگر همه می دانند که ویرگول و نقطه بند و دو نقطه و علائم سجاوندی حق مخاطب است و نویسنده حق ندارد با پیچیده کردن متن برای مخاطب دردسر درست کند. نویسنده موظف است در جمله های سخت خوان ، دست مخاطب را بگیرد و با علائم نگارشی او را در خوانش متن یاری رساند. اما چه جملاتی سخت خوان تر از جملات متون حوزوی. با فرض این که در زمان نگارش این کتب عرف فضای علمی چنین بوده است و برکاتی بر این نوع نوشتار بار می شده است امروزه دیگر در فضای امروز این سخن پذیرفته نیست.
متن زیر تلاشی است در همین راستا که تقدیم طلاب بزرگوار می گردد:
برای تقریرات ایکس مایندی متن عربی رسائل هم به اینجا مراجعه فرمایید.
سلام و احترام؛
بابتِ اینکه این متن رو قرار دادید، سپاسگزارم. خیلی خوب است که اینها را به صورت وُرد درآورده و به استفادهی دیگران میرسانید. حجم کتابها طوری است که هی باید بِکش بِکش بکنیم برویم سر کلاس که دوخط بخوانیم… هر روز با کولهباری از کتاب میرویم و میآییم و یک حمّالی حسابی است، درحالیکه میتوان حجم کتاب را کمتر کرد تا بتوان براحتی حملش نمود.
علیکم السلام… الحمدلله که مفید بوده…