تشخیص حروف اصلی و زائد

بسم الله الرحمن الرحیم

تشخیص حروف اصلی و زائد:

گام اول: 

اولین کاری که در راستای تشخیص حروف اصلی و زائد باید انجام دهیم، مشاهده کلمات هم خانواده می‌باشد که البته به این منظور باید به کتاب لغت مراجعه کنیم. اما سؤالی که به وجود می‌آید این است که پیش نیاز یافتن یک لغت در کتاب لغت، دانستن حروف اصلی است!!!

گام دوم:

اگر به وسیله گام اول، نتوانستیم حروف اصلی و زائد را تشخیص دهیم، باید به گام دوم آمده و بر اساس قاعده کلی عمل کنیم.

بر اساس یک قاعده کلی بسیار مهم، حروف زائد همواره از دو حالت خارج نیست:

اولاً: اگر تکرار حرف اصلی باشد: که در این صورت هر حرفی می‌تواند باشد. مثال: جَلبَبَ، شَخَّصَ

ثانیاً: اگر تکرار حرف اصلی نباشد: در این صورت حروف زائد در حروف کلمه  “سألتمونیها” منحصر است.

گام سوم:

اگر در گام دوم نیز، حروف اصلی و زائد تشخیص داده نشد، باید از قاعده “عدم النظیر”(مطرح در صفحه ۳۷۰ کتاب صرف ساده) استفاده کنیم.

طبق این قاعده باید با توجه به تعداد حرف کلمه‌ای که قرار است حروف اصلی و زائد آن را تشخیص دهیم، به اوزان مربوطه مراجعه کنیم. مثلاً اگر کلمه مورد نظر، دارای پنج حرف است، به اوزان خماسی مراجعه می‌کنیم و بررسی می‌کنیم که آیا در این اوزان، وزنی مشابه با کلمه مورد نظر وجود دارد، اگر وجود داشت، کلمه خماسی است و تمام پنج حرف اصلی است در غیر این صورت باید اوزان رباعی را کنترل کنیم و به همین ترتیب تا وزن مورد نظر و حروف اصلی و زائد تشخیص داده شود.

نکته مهم این است که کنترل وزن، آخرین گام در تشخیص حروف اصلی و زائد که بعضاً به اشتباه در اولین گام از این روش برای تشخیص استفاده می‌شود!!!