شرح فارسی صمدیه، اسماء اشاره

و منها:اسماء الاشاره و هى ما وضع للمشار الیه المحسوس(۱) فللمفرد المذکر ذا و لمثناه ذان مرفوعَ(۲) المحل و ذین منصوبه و مجروره و اِنَّ هذان لساحران مُتَاوَّلٌ(۳) و المؤنث تا و ذى و ذه و تى و ته و لمثناه تان رفعا و تین نصبا و جرا و لجمعهما اولاء مدا و قصرا و تدخلها هاء التنبیه و تلحقها کاف الخطاب بلا لام للمتوسط و معه للبعید الا فى المثنى و الجمع عند من مده و فیما دخله حرف التنبیه.

(۱) محسوس یکی از حواس پنجگانه است. اختلاف بین نحات این است که آیا اسم اشاره فقط برای محسوسات است یا قول دیگر میگوید که وضع شده است برای مطلق مشاره الیه مثلاً هذا الرجل یا هذا العلم.
این اختلاف به این صورت ظاهر میشود که آنهایی که مانند شیخ بهایی معتقد به این هستند که مخصوص محسوس است اگر بگوییم هذا العلم در این حالت اشاره هذا به علم مجازی است اما هذا الرجل اشاره حقیقی است.
(۲) اضافه لفظیه است و کسب تعریف نکرده است زیرا اگر منصوب باشد حال است ولی میدانیم که حال در اصل باید نکره باشد اما در اینجا با اضافه به معرفه به ال، کسب تعریف کرده است اما گفتیم که اضافه لفظیه است و کسب تعریف نکرده است.
(۳) میدانیم که اسم حروف مشبهه منصوب است و در این آیه، الساحران که اسم ان است به صورت مرفوعی و با الف آمده است، شیخ بهایی میگوید که انی مطلب را باید تفسیر کرد و در این مورد سه تأویل و تفسیر وجود دارد:
۱. یک اِنّ وجود دارد که مرادف به نعم است که حرف جواب است و در این ایه هم اِنَّ حرف جواب است.
۲. بعضی از اعراب تثنیه را در حالت نصبی هم با الف استفاده میکنند.
۳. ضمیر شأن محذوف است مانند وقتی که میگفتیم کان الناسُ صنفان و بگوییم که انّه بوده است.