نفوذ شناسی مبتنی بر قرآن کریم/تحقیقی در قرآن کریم با موضوع «نفوذ»، به منظور تبیین بیانات رهبری

بِسْمِ اللهِ الرَّحمَنِ الرَّحِیم

مدتی است که رهبر فرزانه انقلاب(حفظه الله) درباره «خطر نفوذ دشمن» سخن می گویند، از جمله:

اهمیت نفوذ دشمن

یک‌جور دشمنی، دشمنیِ سخت است؛ بمبی بیندازند، تیری بزنند، تروریستی بفرستند. یک‌جور دشمنی، دشمنی‌های نرم است که من از چندی پیش مسئله‌ی نفوذ را مطرح کردم؛ نفوذ خیلی مسئله‌ مهمّی است.

۴ آذر ۹۴ در دیدار فرماندهان بسیج

معنای نفوذ

تغییر باورها، تغییر آرمانها، تغییر نگاه‌ها، تغییر سبک زندگی؛ کاری کنند که این شخصی که مورد نفوذ قرار گرفته است، تحت تأثیر نفوذ قرار گرفته، همان چیزی را فکر کند که آن آمریکایی فکر می کند … بنابراین خیال او آسوده است؛ بدون اینکه لازم باشد خودش را به خطر بیندازد و وارد عرصه بشود، شما برای او داری کار میکنی؛ هدف این است، هدف نفوذ این است.

۴ آذر ۹۴ در دیدار فرماندهان بسیج

انواع نفوذ

نفوذ اقتصادی ممکن است، که البتّه کم‌اهمّیّت‌ترین آن نفوذ اقتصادی است؛ و ممکن است که جزو کم‌اهمّیّت‌ترین هم‌ نفوذ امنیّتی باشد. نفوذ امنیّتی چیز کوچکی نیست امّا در مقابل نفوذ فکری و فرهنگی و سیاسی، کم‌اهمّیّت است.

۲۵ شهریور ۹۴ در دیدار فرماندهان سپاه

نفوذ فردی و جریانی

نفوذ دو جور است: یک نفوذ موردی است، نفوذ فردی است؛ یک نفوذ جریانی است …

نفوذ جریانی، یعنی شبکه‌سازی در داخل ملّت؛ به‌وسیله‌ی پول که نقش پول و نقش امور اقتصادی اینجا روشن میشود. عمده‌ترین وسیله دو چیز است‌: یکی پول، یکی هم جاذبه‌های جنسی...

۴ آذر ۹۴ در دیدار فرماندهان بسیج

نخبگان هدف اصلی نفوذ

آماج نفوذ هم چه کسانی هستند؟ عمدتاً نخبگان، عمدتاً افراد مؤثّر، عمدتاً تصمیم‌گیران یا تصمیم‌سازان، اینها آماج نفوذند؛ اینها هستند که سعی میشود روی اینها نفوذ انجام بگیرد؛ بنابراین نفوذ خطر است؛ نفوذ خطر بزرگی است…

۴ آذر ۹۴ در دیدار فرماندهان بسیج 

این مقاله در صدد است تا این بحث را از منظر قرآن کریم مورد بررسی قرار دهد و در هشت بخش گرد آمده است:

۱.      تعریف دشمن

۲.      سرسخت ترین دشمن

۳.      اقسام اهل ایمان در برابر دشمن

۴.      خطر نفوذ دشمن

۵.      عاقبت سازش با دشمن

۶.      راه های مقابله با نفوذ دشمن

۷.      حمایت خدا از شما در برابر دشمن مادامی است که سستی نکنید

۸.      یک داستان عبرت آموز

البته این مقاله ادعا ندارد که تمام آیات مرتبط را آورده باشد و اختصار، تا حدّ امکان مراعات شده است. 

۱.    تعریف دشمن

۱.      همه دنیا را دشمن خود  نمی دانیم، لذا با دنیا تعامل سازنده داریم ولی قطعاً «دشمن» داریم و این امر یک «توهم» نیست، بلکه عین حقیقت است.

دشمن کسی است که منافع ملی او اقتضا می کند که ما از دینمان دست بکشیم و آواره و نابود شویم.

ممتحنه، ۸ و ۹

﴿لا یَنْهاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذینَ لَمْ یُقاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَ لَمْ یُخْرِجُوکُمْ مِنْ دِیارِکُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَ تُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطینَ﴾

خداوند شما را از کسانى که در امر دین با شما به کارزار برنخاسته و شما را از دیارتان بیرون نکرده‏ اند باز نمى‏ دارد که با آنها نیکى کنید و با آنان به عدل و داد رفتار نمایید، چرا که خداوند دادگران را دوست مى ‏دارد.

﴿إِنَّما یَنْهاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذینَ قاتَلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَ أَخْرَجُوکُمْ مِنْ دِیارِکُمْ وَ ظاهَرُوا عَلى‏ إِخْراجِکُمْ أَنْ تَوَلَّوْهُمْ وَ مَنْ یَتَوَلَّهُمْ فَأُولئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ﴾

خداوند شما را فقط از دوستى با کسانى نهى مى‏ کند که در امر دین با شما پیکار کرده و شما را از دیارتان بیرون رانده و بر بیرون راندنتان یکدیگر را یارى نموده‏ اند؛ و کسانى که با آنان طرح دوستى بریزند قطعا ستمکارند.

۲.      دشمن کسی است که بغض او در سخنانش آشکار است و بدانید که آنچه از بغض و کینه، در دل پنهان می کند بیش از این است.

آل عمران، ۱۱۸

﴿قَدْ بَدَتِ الْبَغْضاءُ مِنْ أَفْواهِهِمْ وَ ما تُخْفی‏ صُدُورُهُمْ أَکْبَر﴾

[ای اهل ایمان به دشمن اعتماد نکنید چراکه] دشمنى از دهان ‏هایشان و لحن سخنانشان آشکار است و آنچه سینه ‏هایشان از دشمنى شما پنهان مى ‏دارد، بزرگ‏تر است.

۲.  سرسخت ترین دشمن

مائده، ۸۲

﴿لَتَجِدَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَداوَةً لِلَّذینَ آمَنُوا الْیَهُودَ وَ الَّذینَ أَشْرَکُوا وَ لَتَجِدَنَّ أَقْرَبَهُمْ مَوَدَّةً لِلَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ قالُوا إِنَّا نَصارى‏﴾

بی گمان، سرسخت ترین مردم را در دشمنى با اهل ایمان، یهودیان و مشرکان خواهى یافت، و نزدیک‏ترین مردم را در دوستى با مؤمنین، کسانى خواهى یافت که گفتند: ما مسیحى هستیم.

نکته ۱

باید دقت کرد که این آیه طیف بالا و پایین دشمنان مؤمنین را بیان کرده و مفهومش آن نیست که با مسیحیان طرح دوستی بریزید، چرا که در آیه ۵۱ همین سوره مائده دستور داد:

﴿یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا الْیَهُودَ وَ النَّصارى‏ أَوْلِیاءَ﴾

ای اهل ایمان، یهودیان و مسیحیان را دوستان خود مگیرید، زیرا آنان با وجود این‏که باهم اختلاف دارند در برابر شما با یکدیگر هم دل ‏اند.

نکته ۲

گاه می گویند که چرا با صهیونیسم و آمریکا دشمن اید؟ اما با چین و روسیه که آنها هم مؤمن نیستند پیمان می بندید؟

جواب آن است که در عصر نبی اکرم ص هم ایشان ابتدا دشمن اصلی را شناسایی می کردند و با جریانات دیگر پیمان معاهده عدم جنگ و عدم یاری دشمنان اسلام می بستند. امروز هم باید دشمن اصلی(شیطان بزرگ) را شناخت و با کسانی که حاضرند در برابر او بایستند، پیمان بست. لذا امام علی ع در حکمت ۲۹۵(یا ۳۰۱) نهج البلاغه به این اصل عقلایی اینگونه رهنمود دادند:

أَصْدِقَاؤُکَ ثَلَاثَةٌ وَ أَعْدَاؤُکَ ثَلَاثَةٌ

دوستانت سه نفر، و دشمنانت نیز سه نفرند:

فَأَصْدِقَاؤُکَ صَدِیقُکَ وَ صَدِیقُ‏ صَدِیقِکَ‏ وَ عَدُوُّ عَدُوِّکَ

امّا دوستانت: دوستت، و دوست دوستت، و دشمن دشمنت هستند.

وَ أَعْدَاؤُکَ عَدُوُّکَ وَ عَدُوُّ صَدِیقِکَ وَ صَدِیقُ عَدُوِّک‏.

امّا دشمنانت: دشمنت، و دشمن دوستت، و دوست دشمنت مى‏ باشند.

البته تردیدی نیست که در حین هم پیمان شدن با سایرین، باید دقت کرد که به گونه ای با آنها رفاقت نشود که منجر به ضربه خوردن از آنها شود. بنابراین باید دشمنان را رتبه بندی کرد و همگی در یک رتبه نیستند.

۳. اقسام اهل ایمان در برابر دشمن

۱.      ساده انگاران: چون خودشان خوبند، همه را خوب می پندارند لذا دشمن را دوست دارند حال آنکه دشمن  آنها را دوست ندارد.

آل عمران، ۱۱۹

﴿ها أَنْتُمْ أُولاءِ تُحِبُّونَهُمْ وَ لا یُحِبُّونَکُم‏﴾

هان، شما همان هایى هستید که دشمنتان را از روی سادگی دوست مى‏ دارید، ولى آنها شما را دوست نمى ‏دارند … 

۲.      کسانیکه در دل مرض دارند: از دشمن می ترسند که مبادا از ناحیه او خطری به ایشان برسد لذا به دشمن متمایلند.

مائده، ۵۲

﴿فَتَرَى الَّذینَ فی‏ قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ یُسارِعُونَ فیهِمْ یَقُولُونَ نَخْشى‏ أَنْ تُصیبَنا دائِرَة

پس بیمار دلان را مى ‏بینى که براى طرح دوستى با دشمنان، شتابان به میان آنان مى‏ روند و  مى ‏گویند: مى ترسیم که گزندى از آنان به ما برسد و به یارى آنان نیازمند شویم.

فَعَسَى اللَّهُ أَنْ یَأْتِیَ بِالْفَتْحِ أَوْ أَمْرٍ مِنْ عِنْدِهِ فَیُصْبِحُوا عَلى‏ ما أَسَرُّوا فی‏ أَنْفُسِهِمْ نادِمینَ﴾

پس امید است که خداوند براى مؤمنان پیروزى پدید آورد و یا از جانب خود امرى پدیدار سازد، آن‏گاه بیماردلان سست ‏ایمان از آنچه در دوستى با دشمن در دل‏هایشان نهان مى ‏داشتند پشیمان مى ‏شوند. 

۳.      افراد زیرک: دشمنیِ دشمن را درک می کنند و می دانند که اگر هم در برابر دشمن نایستند اینطور نیست که دشمن از دشمنی اش دست بکشد.

مائده، ۵۴

﴿یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا مَنْ یَرْتَدَّ مِنْکُمْ عَنْ دینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَه

ای اهل ایمان، هرکس از شما که از دین خود برگردد و به کفر گراید بداند که دین خدا بى ‏یاور نمى‏  ماند، زیرا دیرى نمى ‏گذرد که خداوند مردمى را مى ‏آورد که آنان را دوست مى‏ دارد و آنان نیز او را دوست مى‏ دارند؛

أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنینَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْکافِرینَ یُجاهِدُونَ فی‏ سَبیلِ اللَّهِ وَ لا یَخافُونَ لَوْمَةَ لائِم

در برابر مؤمنان فروتن‏ند و به آنان مهر مى‏ ورزند ولى بر کافران سرافرازند؛ در راه خدا پیکار مى‏ کنند و در کارهایشان از سرزنش هیچ سرزنش‏ کننده ‏اى بیم ندارند.

ذلِکَ فَضْلُ اللَّهِ یُؤْتیهِ مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلیمٌ﴾

این فضل خداست که به هرکس بخواهد عطا مى‏ کند، و خدا بخششى گسترده و فضلى بى‏ پایان دارد و به کسانى که درخور بخشش‏ اند داناست.

۴. خطر نفوذ دشمن

۱.      دشمن می خواهد دین ما را از ما بگیرد

بقره، ۱۲۰

﴿وَ لَنْ تَرْضى‏ عَنْکَ الْیَهُودُ وَ لاَ النَّصارى‏ حَتَّى تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمْ﴾

قطعاً یهودیان و مسیحیان از تو خشنود نخواهند شد مگر این‏که از دین آنها پیروى کنى‏.

آل عمران، ۷۲

﴿وَ قالَتْ طائِفَةٌ مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ آمِنُوا بِالَّذی أُنْزِلَ عَلَى الَّذینَ آمَنُوا وَجْهَ النَّهارِ وَ اکْفُرُوا آخِرَهُ لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ﴾

و گروهى از عالمانِ‏ اهل کتاب به پیروان خود گفتند: اول روز به آنچه از آیات قرآن‏ بر مؤمنان نازل شده -به مکر و حیله‏- ایمان آورید، و در پایان روز کفر ورزید، شاید مؤمنان با این ایمان و انکار شما به تردید افتند و از دینشان بازگردند 

۲.      دشمن این طور است که هر شری به شما اصابت کند شاد می شود و هر خیری که شما را مسّ کند(اگرچه اصابت نکند) خشمگین است

بنابراین قطعاً نه شرّی را از شما دور می کند و نه خیری را به شما می رساند.

آل عمران، ۱۲۰

﴿إِنْ تَمْسَسْکُمْ حَسَنَةٌ تَسُؤْهُمْ وَ إِنْ تُصِبْکُمْ سَیِّئَةٌ یَفْرَحُوا بِها وَ إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا لا یَضُرُّکُمْ کَیْدُهُمْ شَیْئا﴾

دشمنان شما اینطورند که اگر خیری به شما نزدیک شود، مایه اندوهشان مى ‏شود، و اگر به شما بدى رسد شاد مى‏ شوند. و اگر بر ناگوارى ‏ها صبر کنید و تقوا پیشه سازید، نیرنگشان اندک زیانى به شما نمى ‏رساند.

آل عمران، ۱۱۸

﴿لا یَأْلُونَکُمْ خَبالاً وَدُّوا ما عَنِتُّمْ﴾

دشمنانتان در حق شما از هیچ شرّ و فسادى کوتاهى نمى‏ کنند. دوست داشته ‏اند که شما در رنج بیفتید و سخت زیان ببینید.

 ۳.      خیلی به پیمان های دشمن اعتماد نکنید. احتمال پیمان شکنی اش زیاد است.

توبه، ۱۲

﴿وَ إِنْ نَکَثُوا أَیْمانَهُمْ مِنْ بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَ طَعَنُوا فی‏ دینِکُمْ فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْکُفْرِ إِنَّهُمْ لا أَیْمانَ لَهُمْ﴾

و اگر دشمنان، پیمان ‏هایشان را پس از تعهدشان شکستند و در دین شما زبان به طعنه و عیب جویى گشودند، در این صورت با ایشان که پیشوایان کفرند بجنگید چراکه نسبت به پیمان ‏هایشان‏ هیچ تعهدى نیست.

۵.  عاقبت سازش با دشمن

اگر دشمن بر شما تسلط پیدا کند، به دشمنی اش ادامه می دهد و گردنتان را می شکند

ممتحنه، ۲

﴿إِنْ یَثْقَفُوکُمْ یَکُونُوا لَکُمْ أَعْداءً وَ یَبْسُطُوا إِلَیْکُمْ أَیْدِیَهُمْ وَ أَلْسِنَتَهُمْ بِالسُّوءِ وَ وَدُّوا لَوْ تَکْفُرُون﴾

اگر دشمنانتان بر شما چیره شوند، همچنان دشمنتان خواهند بود و تمام دشمنی خود را فقط بر شما اعمال می کنند، و دست‏هایشان را (به اسارت، آزار و کشتن‏) و زبان‏هایشان را (به بدگویى، تحقیر و ناسزا) بر ضد شما مى ‏گشایند و بدانید که اینها همان ها بودند که کافر شدنتان را آرزو داشتند.

۶.  راه های مقابله با نفوذ دشمن

۱.      آنها را به عنوان ولی و سرپرست نگیرید

مائده، ۵۱

﴿یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا الْیَهُودَ وَ النَّصارى‏ أَوْلِیاءَ﴾

ای اهل ایمان، یهودیان و مسیحیان را دوستان خود مگیرید، زیرا آنان با وجود این‏که باهم اختلاف دارند در برابر شما با یکدیگر هم دل ‏اند. 

۲.      دوست نزدیک از آنها نگیرید

آل عمران، ۱۱۸

﴿یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا بِطانَةً مِنْ دُونِکُمْ﴾

ای اهل ایمان، به غیر خودی اعتماد نکنید و آنان را همراز خود نگیرید. 

۳.      اسرار نظامی خود را به آنها ندهید

مقدمه: سبب نزول آیات ابتدای سوره ممتحنه

«حاطب بن ابی بلتعة» مسلمان شد و به مدینه آمد اما همسر کافرش در مکه باقی ماند. کفار قریش که پس از شکست در جنگ احزاب از ناحیه پیامبر نگران بودند از همسر «حاطب» خواستند تا نامه ای به شوهرش نوشته و از او بپرسند که آیا پیامبر قصد جنگ با قریش را دارد؟

او نامه ای نوشت و حاطب هم در نامه ای خطاب به همسرش نوشت که پیامبر قصد نبرد با کفار مکه را دارد. «حاطب» نامه را به زنی به نام «صفیه» داد و او نامه را در سرش پنهان کرد و به سوی مکه شتافت.

جبرئیل برای نبی اکرم خبر این واقعه را آورد و پیامبر، امیرالمؤمنین و زبیر را مأمور کردند تا نامه را از صفیه بگیرند تا راز برنامه ریزی برای جنگ با کفار قریش بر آنها فاش نشود.

امیرالمؤمنین علیه السلام به «صفیه» رسیدند و نامه را از او گرفتند و به پیامبر رساندند.

پیامبر به «حاطب» فرمودند: چرا چنین کردی؟

«حاطب» گفت: خدا می داند که بر دین شما هستم ولی همسرم نامه نوشت که قریش با او خوشرفتارند، از این رو خواستم با پاسخ نامه شان، محبت آنها را جبران کنم!

در پس این واقعه بود که سه آیه ابتدای این سوره نازل شد و از محبت ورزی با کفار نهی کرد و در آیات بعد، ابراهیم و مؤمنین همراه او را که از مشرکین اعلام برائت نمودند «اسوه حسنه» خواند[۱].

ممتحنه، ۱

﴿یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَ عَدُوَّکُمْ أَوْلِیاءَ تُلْقُونَ إِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ وَ قَدْ کَفَرُوا بِما جاءَکُمْ مِنَ الْحَقِّ

اى اهل ایمان! دشمنان من و دشمنان خودتان را دوستان خود مگیرید، شما با آنان اظهار دوستى مى‏ کنید، در حالى که آنان به طور یقین به آنچه از حق براى شما آمده کافرند

یُخْرِجُونَ الرَّسُولَ وَ إِیَّاکُمْ أَنْ تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ رَبِّکُمْ إِنْ کُنْتُمْ خَرَجْتُمْ جِهاداً فی‏ سَبیلی‏ وَ ابْتِغاءَ مَرْضاتی

و پیامبر و شما را به خاطر ایمانتان به خدا که پروردگار شماست از وطن بیرون مى ‏کنند، پس آنان را دوستان خود مگیرید، اگر براى جهاد در راه من و طلب خشنودیم بیرون آمده ‏اید

تُسِرُّونَ إِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّةِ وَ أَنَا أَعْلَمُ بِما أَخْفَیْتُمْ وَ ما أَعْلَنْتُمْ

چرا مخفیانه به آنان پیام دوستی مى ‏دهید؟ در حالى که من به آنچه پنهان مى ‏داشتید و آنچه آشکار کردید داناترم

وَ مَنْ یَفْعَلْهُ مِنْکُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَواءَ السَّبیلِ﴾

و هر کس از شما با دشمنان من رابطه دوستى برقرار کند، مسلماً از راه راست منحرف شده است.

۴.      آنقدر از نظر قوای نظامی قوی باشید که از شما بترسد و فکر حمله را از سر بیرون کند