بسم الله الرحمن الرحیم…
یکی از قهرمانان بسیجی ایران اسلامی شهید شیخ محمد خیابانی اعلی الله مقامه الشریف است. سرنوشت ایشان شباهت زیادی به سرنوشت شهید حجت الاسلام میرزا کوچک خان دارد. هر دو با بی مهری دوستان و یاران سست عنصر و نفوذ در حلقه ی اصلی یاران مواجه شدند. هر دو تحت تاثیر انجمن زدگی و شورازدگی آن زمان بودند و از اهمیت رهبری واحد مقتدر کم اطلاع بودند. خدا رحمت کند حضرت امام را که بر این تجارب سوار شد و اصلا راه به شورازدگی و انجمن زدگی نداد و می فرمود من فقط خدا را دارم و حتی سخنگو هم ندارم… شهادت مظلومانه ی شهید خیابانی رحمه الله جانسوز است…
پوستر شماره یک: یک تنه ایستاد…
«در قضیه‌ی مرحوم شیخ محمد خیابانی که تبریز یک تنه ایستاد مسأله، مسأله‌ی قرارداد وثوق‌الدوله بود. در تهران، عمال حکومت ضعیف با یک قرارداد، امور مالی و امور نظامی کشور را دودستی تقدیم کردند به انگلیسی‌ها. تبریزی‌ها ایستادند. مرحوم خیابانی و دیگران در مقابل این قضیه بود که ایستادند و آن حوادث عجیب تبریز پیش آمد کرد. تبریز همیشه این‌طور بود.» از بیانات حضرت امام خامنه ای حفظه الله ۱۳۸۵/۱۱/۲۸
پوستر شماره دو: از ایران سرچشمه گرفته اند….
خیابانی معتقد بود بسیاری از علوم که از ایران زمین سرچشمه گرفته اند و اکنون به دست خارجی ها ترویج و تکمیل می شوند می بایستی به زادگاه خود بازگردند.به همین خاطر ایشان چون به زبانهای فرانسوی و روسی تسلط داشت، افکار فلاسفه دنیای جدید را بخوبی می شناخت. بعنوان مثال امور کشور داری و یکی از پایه های اصلی آن که امور مالیاتی و خزانه داری باشد از ایران به دنیا هدیه داده شده. پس چرا ما در اوایل قرن، در دوران قاجار نباید خزانه درستی داشته باشیم که حقوق قشون و لشکر زحمتکش خود را بپردازد.
پوستر شماره سه: گارد ملی به فرماندهی سردار پسیان نه رضاپالانی
یکی از اقدامات شیخ محمد خیابانی، تشکیل نیروی نظامی بنام گارد ملی متشکل از صنعتگران، برزگران و تجار کوچک بود. گارد ملی یا گارد تجدد که به دلیل علاقه ویژه خیابانی به این نیرو در میان مردم به گارد خیابانی معروف شده بود زیر نظر افسران پلیس نظمیه در عالی قاپو آموزش می‌دیدند، قبلا شیخ محمد خیابانی در نظر داشت، سرگرد خلبان «محمد تقی‌خان پسیان» را که در آن زمان در تهران اقامت داشت به فرماندهی گارد ملی انتخاب کند، بنابراین از «اسماعیل امیرخیزی» می‌خواهد که کلنل «محمد تقی‌خان پسیان» را در جریان امر گذارد و نظر وی را جویا شود.
پوستر شماره چهار: مدرس هیئت بطلمیوس و ریاضیات حوزه علمیه…
در تبریز به تحصیل علوم دینی روی آورد و فقه و اصول را از «حاجی میرزا ابوالحسن آقا انگجی» فراگرفت. محمد برخلاف دیگر طلاب که به فراگیری فقه و اصول قناعت می‌کردند، ریاضیات، حکمت، طبیعیات، تاریخ و ادبیات را نیز آموخت و در اندک مدتی به مدارج علمی نائل شد و در مدرسه طالبیه تبریز به تدریس پرداخت.شیخ بنا به رسم دیرین حوزه های علمیه، خود به تدریس فقه، اصول، نجوم و ریاضی پرداخت. تقویم های رقومی می نوشت و به تعلیم و تربیت طلاب جوانتر همت می گماشت. وی به زودی در زمرۀ علمای مطرح تبریز درآمد و در پیمودن مسیر ترقی و پس از ازدواج با دختر آیت الله سید حسین حسینی خامنه ای، به امامت مسجد جامع و مسجد کریمخانِ تبریز رسید. می گویند هزار نفر در نماز جماعتش شرکت می کردند. بدین ترتیب شیخ از همان دوران جوانی از طریق محراب و منبر و نماز و ارشاد با مردم در ارتباط بود. شیخ در «مسجد خانۀ اوغلی» (مدرسه طالبیه) به تدریس هیئت بطلمیوس می پرداخت و به خاطر اقامت در محله «خیابان» بود که به خیابانی معروف گردید. خیابانی علاوه بر فضائل و کمالات علمی، اخلاقاً نیز مقام ارجمندی داشت؛ و نیز بیانش به زبان مادری و به لسان فارسی بسیار رسا و شیرین و در زهد و تقوا و پرهیزکاری نیز مشهور و معروف همگان بود. قرار گرفتن خیابانی در جایگاه امام جماعت و نیز مدرس، به وی امکان داد با توده ها و نخبگان جامعه ارتباط برقرار کند. این وجه از شخصیت خیابانی، بعدها در قیام فروردین ۱۲۹۹ش به اوج ظهور خود رسید.
پوستر شماره پنج: نه بزرگ خیابانی به اجنبی ها ..
شاهان قجر وام های بسیار هنگفتی از روس ها و انگلیسی ها گرفته بودند و همین امر ایشان را به وجه دردناکی وابسته اجنبی کرده بود. شهید خیابانی در این رابطه تغییرات بزرگی در سیستم اداره ایالت آذربایجان بوجود آورد(ر. ک. به سیستم اداری ایالت آذربایجان در دوران خیابانی). تحکیم حاکمیت ملی و استقلال سیاست خارجی یکی از دغدغه های عمیق و اصلی خیابانی بود. اوست که می گوید:«پلتیک ایران مال ایران است،وزارت خارجه ایران نیز باید مال ایران باشد».این یعنی استقلال در سیاست خارجی و داخلی. در اخطار به روس ها در سبزه میدان تهران می گوید:«ملتی که شش هزار سال سابقه استقلال دارد به آسانی از استقلال خود صرف نظر نخواهد کرد.زیرا استقلال هر ملتی شرافت اوست». پس او استقلال را پایه شرافت قرار داده و ملک بدون استقلال را بدون شرافت می خواند.فکر می کنم شرافت برای ما ایرانیان و با احساساتی که در خودمان می شناسیم احتیاج به توضیح و حلاجی ندارد.در نطق دیگری میگوید:«ایران را ایرانی باید آزاد کند!». چه جمله ای ژرف تر از این. یا این سخن: «ای ایران لایموت، سرت را بلند دار و زنده و پاینده باش!». مغز و هسته تمامی این کلمات خیابانی که می توانم ده ها نمونه دیگر نیز بیاورم استوارند بر ایران، ایرانیت، شرف ملی، غرور ایرانی، خودباوری و منزلت ملی و بالاخره جوهر کلام: «دوری از اجنبی».متاسفانه جیره خوار اجنبی بودن، فرمان گرفتن از خارجی و کمک و نجات خواستن از خارجی، در دوران قاجار رسم رایج بزرگان دربار بود و همین امر عامل جرقه های اول انقلاب مشروطه چون تحریم تنباکو گشت.
پوستر شماره شش: این راه را بر زندگی بی شرفانه ترجیح می دهم…
شهید محمد خیابانی رحمه الله در آخرین سخنرانی خود و در دورانی که دشمن عرصه را بر او بسیار تنگ کرده بود دغدغه ای بجز ایـــران نداشت.او در این سخنرانی که به‌مثابه وصیت‌نامه او نیز محسوب می شود می گوید: «تبریز می‌خواهد حاکمیت به دست ملت باشد. تمام ایران فعلا با زبان حال خود این تقاضا را می‌نماید. هرگاه تهران از قبول این نظریه سرپیچی کند، ما با اصول رادیکالیسم ایران را تجدید بنا خواهیم نمود، ما می‌گوییم حاکمیت دموکراسی باید در سراسر ایران جاری باشد. اهالی ایالات و ولایات باید رای خود را آزادانه اظهار دارند. برای مدافعه این حق، آخرین مرحله مردن است و مردن در این راه را ما بر زندگی بی شرفانه ترجیح می‌دهیم».بی علت نیست که بزرگمردی میهن پرست چون ملک الشعرای بهار در وصف خیابانی میگوید: گرخون خیابانی مظلوم بجوشد *** سرتاسر ایران کفن سرخ بپوشد
پوستر شماره هفت: گرفتار در میان فراماسون ها…
خداوند رحمت کند شهید خیابانی را. ایشان آزادی خواه واقعی بود ولی در زمانه ای می زیست که دشمن در ایران بیش از هزار انجمن مخفی از خائنان و غرب پرست ها بنیان نهاده بود و معدود بودند انجمن هایی که در راس آنها یک مجاهد مسلمان واقعی قرار داشت. تنها اندکی از انجمن ها مانند انجمن مقدس اصفهان بودند که عزیزی مانند حاج آقا نورالله اصفهانی را در راس خود داشتند. نفوذ اجنبی در کشور خیلی سنگین بود. بعدها اجنبی با همین نفوذ دو سوم ایرانی ها را یعنی دوازده میلیون از هجده میلیون جمعیت کشور را در قحطی بزرگ انگلیسی از میان برد…. انجمن های فراماسونی کشور را گرفته بودند و شهید خیابانی در میان عمامه به سر هایی مانند حسن تقی زاده و ابراهیم زنجانی فراماسون گرفتار بود.
پوستر شماره هشت: به قولش عمل کرد حتی به قیمت شهادتش…
نواده شهید خیابانی رحمه الله تعریف می کند: مادر بزرگمان چندین بار گفته بود وقتی قزاق ها به خانه ما هجوم آوردند،محمد خود را از بام به زیر پرتاب کرد. تفنگ و قطار فشنگش را برایش انداختم که برداشت و گفت تو و بچه هارا به خدا می سپارم، خوب مواظبشان باش… او به خانه شیخ حسنعلی میانجی پناه برد… اسمعیل قزاق وارد خانه و یکراست روانه زیرزمین یعنی مخفی گاه شیخ شد (خیابانی به میانجی قول شرف داده بود که بخاطر باردار بودن بانوی خانه در منزل تیراندازی نکند!) لازم به ذکر است که طی این هجوم قزاق ها به منزل خیابانی، دختر بزرگ او، فاطمه تقریبا ۱۲ ساله، دچار سکته قلبی میشود و پس از مدت کوتاهی فوت میکند. در ادامه نواده حاج شیخ حسنعلی میانجی می گفت: خیابانی از پنجره دقیقا اسمعیل قزاق را دید و می توانست او را هدف قرار دهد ولی قول داده بود که تیر نیاندازد… اسمعیل قزاق از پنجره چند تیر به شیخ که ملبس به یک لباس خواب نازک بود شلیک کرد… شیون و غوغا بپا شد… خیابانی پس از ناله ای خفیف به زمین افتاد. من به چشم خود دیدم که هنگام ورود قزاق ها به زیر زمین، خیابانی با ناتوانی سرش را بلند کرد و اسمعیل قزاق با قداره خود به پیکر نیمه جان خیابانی حمله کرد و قداره به دستش فرود آورد. جسد او را روی نردبانی انداختند و کشان کشان با هلهلهه و شادی به مقر فرمانفرمایی مخبرالسلطنه هدایت بردند( برای مطالعه جزئیات بیشتر این ماجرا که از حوصله این مقاله کوتاه خارج است، ر. ک. به “قیام خیابانی” / نوشته سید علی آذری که با چندین شاهد عینی مصاحبه بعمل آورده).
