بسم الله الرحمن الرحیم… موضوع حکمرانی زمین یکی از مهمترین مصادیق حکمرانی در هر حکومت و دولت و امارتی است.متاسفانه بعد از چهل سال از انقلاب اسلامی عزیزمان هنوز الگوی اسلامی دقیقی برای اقطاع اراضی تدوین نشده است. الحمدلله اخیرا تدوین یک رساله پژوهشی درباره فقه الاقطاع آغاز شده است که منبع شناسی ابتدایی برای این کار انجام شده است و در ادامه تقدیم پژوهش گران بزرگوار می گردد:
حدیث پژوهی بحث زمین
۱.النصوص الإقتصادیة من القرآن و السنة مع مقارنتها بمصادر من الشیعة الإمامیة، ج۵
۲.الاموال ابن زنجویه
۳. الاموال ابی عبید
۴. موسوعه الحدیث النبوی ج ۸
کتب مرتبط با بحث اقطاع زمین
۱. زمین در اقتصاد اسلامی، سعید فراهانی‌فرد، محسن رضائی‌صدرآبادی
۲.اقتصادنا شهید صدر رحمه الله ص ۴۱۹ تا ۵۰۱ بحث زمین (موجود در نرم افزار جامع فقه)
۳.دراسه اقتصادیه للاقطاع فی الاسلام محمد الغامدی
۴. گزارش پژوهشی بررسی مفهوم اقطاع مرکز تحقیقات شورای نگهبان
۵. الصراع بین البورجوازیه و الاقطاع ۳ جلد
۶. اصلاحات ارضی در اسلام صادق شیرازی
۷. مقدمه عن ملکیه الارض فی الاسلام سلامه کلیه
۸. احکام الاراضی عبدالمحسن الخالصی
۹. إحیاء الأراضی الموات فی البطائح والبصرة فی العهد الأموی هند ابوالشعر
۱۰. الارض فی الفقه محمد آصف محسنی
۱۱. الاقطاع الحربی فی العصر الایوبی طلال سعود العاصمی
۱۲. الاقطاع فی الفقه الاسلامی و تطبیقاته المعاصره جابر علی صالح حرزان ملیس
۱۳. الفقه المالی لملکیه الاراضی الامیریه عامر محمد نزار جلعوط
۱۴. تطور نظام ملکیة الأراضی فی الاسلام – محمد علی نصر الله
کتب مرتبط با مالکیت در اسلام
۱.مالکیت خصوصى در اسلام – (موجود در جامع فقه – از ص ۱۵۳ تا ص۳۰۰ یعنی پایان کتاب به موضوع اقطاع زمین پرداخته شده) نوشته علی احمدی میانجی
۲. ملکیه الارض فی الاسلام – (پی دی اف موجود در اینترنت سایت شیعه بوکس ) محمد مهدی آصفی
۳. ملکیه الارض و الثروات الطبیعیه فی الفقه الاسلامی – (پی دی اف موجود در اینترنت مکتبه مومن قریش) محمد مهدی آصفی
۴. ملکیه الاراضی فی الشریعه الاسلامی ابان الفتوحات الاسلامیه حمد حسن ابویحیی
۵. الملکیه فی الاسلام احمد اسماعیل یحیی
۶. الملکیه فی الشریعه الاسلامیه علی الخفیف
کتب مرتبط با احیاء موات در اسلام
۱. الأراضی مجموعة دراسات و بحوث فقهیة إسلامیة (از نرم افزار جامع فقه) ، نوشته محمد اسحاق فیَّاض کابلى
۲. إحیاء الأراضی الموات (از نرم افزار جامع فقه) ، نوشته محمود بن محمد حسن مظفر (از صفحه ۲۶۵ تا ۳۵۸ یعنی پایان کتاب به موضوع اقطاع اراضی و اصلاحات ارضی در عراق پرداخته شده)
۳. رسالة الأرض المندرسة نوشته محقق کرکی (موجود در رسائل محقق کرکی نرم افزار جامع فقه)
۴. إحیاء الموات فی الفقه الإسلامی دروس شهید محمد باقر صدر رحمه الله (تقریر: اردبیلی، عبدالغنی)
۵.شرح کتاب إحیاء الموات من شرائع الاسلام ، محسن خرازی
۶. المنافع العامه شرح کتاب احیاء موات شرایع آیت الله مشکینی رحمه الله
۷. احیاء الاراضی الموات محمد الزحیلی
۸. اقسام و احکام اراضی سید محمدرضا مدرسی
۹. زمین در فقه اسلامی حسین مدرسی طباطبایی
۱۰ . مالک و زارع در ایران ترجمه منوچهر امیری
۱۱. تکامل نظام اقطاع در ایران قرون وسطی، ترجمه عطاءالله مرزبان
۱۲. اقطاع و فئودالیته، راهنمای کتاب، تهران، ۱۳۵۶ش
سایر کتب مرتبط با خراج و حکمرانی زمین
۱.الخراج فی الفقه الامامی، عبدالمطلب رضاهادی
۲.خراج از آغاز فتوحات اسلامی تا میانه قرن سوم هجری، غیداء خزنه‌کاتبی مترجم: حسین منصوری
۳. احکام استثمار الاراضی فی الفقه الاسلامی و النظام السعودی
۴. قانون الاراضی فی الدوله العثمانیه خالد عبدالقادر الجندی
۵. مجموعه مقالات همایش ملی مدیریت زمین ۳ جلد
۶. زمین داری و توسعه روستایی فاطمه نوروزیان
۷.الاحکام الفقهیه لمنح الاراضی الحکومیه لغرض السکنی مقارنه بالنظام السعودی
۸. کشاورزی، فقر و اصلاحات ارضی در ایران
۹. جهانی سازی فقر و نظم نوین جهانی میشل کاسادوفسکی
دروس خارج مرتبط با بحث اراضی
۱. آیت‌الله سید‌محمد‌علی موسوی‌جزائری در بحث احیاء موات
۲.آیت الله حسین مظاهری در بحث احیاء موات
۳. شهید سید محمد باقر صدر در درس احیاء موات
۴. آیت الله سید محمدرضا مدرسی یزدی در بحث احیاء موات
۵. فقه تخصصی منابع طبیعی حجت الاسلام سعید فراهانی
۶. آیت الله ریشهری در بحث خارج فقه انفال
۷. اموال و ثروت های عمومی در حکومت اسلامی: برگرفته از درس خارج ولایت فقیه آیت الله محمد مومن قمی کتاب تقریر شده توسط محمد مهدی بهداروند
مقالات مرتبط با اقطاع
۱.*مبانی حقوقی مالکیت زمین از دیدگاه اسلام محمد غیاث الدین و وحید کوثری
۲.*راهبرد مطلوب در واگذاری اراضی دولتی در افتصاد اسلامی رهیافتی از نظریه بازی ها- عبدالمحمد کاشیان
۳. پژوهشی در مورد اصلاحات ارضی سیستان در دوره پهلوی اول- علیرضا علی صوفی
۴. بررسی تاثیر اصلاحات ارضی پهلوی دوم بر جمعیت شهری نمونه پژوهی ایلام -مریم قلیچی
۵. تحلیلی بر احکام حکومتی رسول خدا در حوزه اقتصاد کشاورزی- سید علی حسینی
۶. کنگره دهقانان در سال۴۱ تلاش دولت برای مشروعیت بخشیدن به اصلاحات ارضی -زینب قنبری نژاد
۷. یک نمونه از موانع بر سر راه اصلاحات ارضی قتل رئیس اصلاحات ارضی فیروزآباد در آبان ۱۳۴۱ -محمدرضا قلیزاده
۸. شناسایی و اولویت بندی موانع یکپارچه سازی اراضی کشاورزی ایران -مسلم سواری
۹. * خرده مالکان و اصلاحات ارضی در ایران ۷۱ – – محمد قلی مجد -۱۹۶۲
۱۰. نظام مقاطعه و پیامدهای مالی آن در دولت عثمانی -علی میرمحمدلو و دیگران
۱۱. علل سیاسی نظامی دگرگونی زمین داری و اقتصاد کشاورزی خوارزمشاهیان -علی بحرانی پور و دیگران
۱۲. چالش های اجرای اصلاحات ارضی در فرمانداری کل بنادر و خلیج فارس- زینب قنبری نژاد
۱۳. مناسبات تولید کشاورزی در شیوه تولید زمین داری ایران دوره میانه تا پیش از اقطاع داری- محسن سراج
۱۴. پیامدهای مثبت و منفی اجرای قانون اصلاحات ارضی در ایران -حسین تجدد
۱۵. بررسی اثر اصلاحات ارضی و از بین رفتن بنه بر تولید کشاورزی ایران- رضا کیان
۱۶. -گفت و گو و خاطرات عباس سالور رئیس پیشین اصلاحات ارضی، زمینه ها، ضرورتها، نحوه اجرا و پیامدها
۱۷. *امکان سنجی فقهی استفاده از ابزار اقطاع و احیا در فرایند خصوصی سازی -غلامرضا مصباحی مقدم و دیگران
۱۸. نقش حزب دموکرات در تشدید مخالفت عمده مالکان در برابر مرحله اول اصلاحات ارضی در کردستان- شهین رعنایی
۱۹. اقطاع در عهد پیامبر ( ص ) -جمال موسوی – چند قسمت است
۲۰. پیامدهای اصلاحات ارضی – روستا منطقه مغضوب – قسمت سوم
۲۱. تحلیل نقش کمیسیون امنیت اجتماعی در جریان اصلاحات ارضی -سید محمود سادات بیگدلی
۲۲. طرح توسعه کشاورزی حوزه آبریز هراز و مشکلات یکپارچه سازی اراضی- غلامحسن نجفی
۲۳. مواجهه عمده مالکان با مرحله اول اصلاحات ارضی در کردستان ایران -شهین رعنایی
۲۴. سیورغال در عهد ایلخانی و تیموری -امیرتیمور رفیعی
۲۵. رفرم ارضی در ایران نگاهی به حریان اصلاحات ارضی شاه -دکتر سید حمید روحانی
۲۶. نظام زمین داری و کشاورزی در عصر بنی امیه -حمیدرضا مطهری
۲۷. تبیین احکام و اخلاق اسلامی در فرایند تملک اراضی شهر ایرانی اسلامی- کسری کتاب اللهی
۲۸. گذار از نظام زمین داری به نظام مالکیت زمین از نهضت تنباکو تا اصلاحات ارضی- شایان کرمی
۲۹. اصلاحات ارضی بررسی اوضاع کشاورزی در مورد پهلوی دوم -رضا سرلک
۳۰. تحلیل اصلاحات ارضی ایران (دهه ۱۳۴۰) بر مبنای روش شناسی ساختار کارگزار -طهماسب علیپوریان
۳۱. تحلیل کاربری اراضی شهر آمل- مسعود مهدوی
۳۲. تاثیر قوانین اصلاحات ارضی در تحول سیمای اقتصادی و اجتماعی روستاهای ایران- نصرت الله خطیبی
۳۳. اصلاحات ارضی و نگرش سیاسی روستائیان – مصطفی ازکیا
۳۴. اصلاحات ارضی جمهوری اسلامی -حسین بیگی نسوان
۳۵. واکاوی پیامدهای سیاسی اصلاحات ارضی در فارس- سید صاحب برزین
۳۶. اصلاحات ارضی اراده نیمه تمام- اریک هوگلند
۳۷. بررسی پیامدهای اصلاحات ارضی در استان فارس -سید صاحب برزین
۳۸. بررسی تحول تاریخی مفهوم دهقان از زمیندارِ اشرافی به روستایی- امیرحسین حاتمی
۳۹. پیامدهای اصلاحات ارضی در غرب ایران -شایان کرمی
۴۰. بررسی علل مهاجرتهای روستائیان به شهرها در ایران اصلاحات ارضی تا انقلاب اسلامی -محمد حسن مقدس جعفری
۴۱. تجربه مالزی در توسعه اراضی -مجتبی اکرم مهربان پیمانی
۴۲. اصلاحات ارضی و مسئله سلب مالکیت از مالکان زن مطالعه موردی غرب ایران -شایان کرمی
۴۳. بررسی فقهی و حقوقی اراضی موات- لیلا اسدی
۴۴. تاثیر اقطاع داری نظامی بر تضعیف ارکان سیاسی سلجوقیان -جمیله یوسفی
۴۵. اثرات اصلاحات ارضی پژوهشی در زمینه جامعه شناسی روستایی- اسماعیل عجمی
۴۶. بررسی دیدگاههای مختلف در ارتباط با فرایند یکپارچه سازی اراضی زراعی -عبدالرضا افتخاری
۴۷. اراضی وقفی در قوانین زمین -محمد ثابتی
۴۸. تاثیر اصلاحات ارضی بر دگرگونی ساختار طبقاتی در کرمانشاه و ایلام- فرهاد جمشیدیان
۴۹. برنامه اصلاحات ارضی و تاثیر آن بر کاهش قدرت خوانین بختیاری- انیس پور خسروانی
۵۰. بررسی تاثیر عامل دفع کننده روستایی اصلاحات ارضی و جذب کننده شهری در مهاجرت ایران- پرویز نصیرخانی
۵۱. بررسی تطبیقی قانون اصلاحات ارضی و لایجه اصلاحی آن در ایران- عباس نوروزی
۵۲. ماهیت و احکام اراضی موات در فقه اسلامی- میثم تارم و دیگران
۵۳. تحلیل جامعه شناسی سیاسی از اصلاحات ارضی و پیامدهای آن در منطقه میاندوآب- علی دهقانی و دیگران
۵۴. بررسی پیامدهای سیاسی اصلاحات ارضی در ایران و تاثیر آن بر ساختار سیاسی دهه ۵۰ خورشیدی- حسین ابوالحسن تنهایی و دیگران
۵۵ .بررسی آسیب شناسانه فرایند اجرای برنامه اصلاحات ارضی از منظر انسان شناسی دولت- مرتضی منشادی
۵۶. نگرش کدخدایان مناطق شمالی فارس نسبت به اجرای فانون اصلاحات ارضی- رضا معینی رودبالی
۵۷. طعمه و تحول آن در تشکیلات اداری و مالی اسلام -سید جمال موسوی
۵۸. آیت الله بروجردی و اصلاحات ارضی – حسن حضرتی
۵۹. اصلاحات ارضی و تاثیر آن بر بخش کشاورزی -ابراهیم زاهدی عبقری
۶۰. رویکرد اقتصادی خواجه نظام الملک با تکیه بر سیر الملوک -نادر پروین و دیگران
۶۱. زمینه های سیاسی اجتماعی اصلاحات ارضی در ایران -شهرام شاهوردی
۶۲. اقطاع داری و تغییر مناسبات تولید کشاورزی در ایران دوره میانه محسن سراج
۶۳. مالکیت دولت نسبت به آبهای عمومی و اراضی وابسته به آن عباس کریمی
۶۴. از بیکاری پنهان به بیکاری آشکار تاثیر اصلاحات ارضی در به رسمیت شناختن بیکاری داریوش رحمانیان و دیگران
۶۵. مقایسه رویکرد سلجوقیان ایران و فاطمیان مصر در واگذاری اقطاعات به کارگران نظامی و دیوانی پوریا اسماعیلی و دیگران
۶۶. تبیین مساله اقطاع در دوره غزنویان سجاد کاظمی
۶۷. اصلاحات ارضی و تاثیر آن بر رشد گفتمان اسلام شیعی در ایران – امیر آغابلی و دیگران
۶۸. خاطره اصلاحات ارضی مطالعه موردی تالش گیلان حمید عباداللهی و دیگران
۶۹. اصلاحات ارضی در ایران و پیامدهای آن- علیرضا توفیقی
۷۰. دولت پهلوی اصلاحات ارضی و نظریه توسعه روستو-محمد باقر خرمشاد و دیگران
۷۱. گذری بر قانون اصلاحات ارضی در ایران – فیاض زاهد
۷۲. فرمان واگذاری اراضی دارالخلافه ی ناصری -فرهاد نظری
۷۳. تفسیری بر مستثنیات اصلاحات ارضی در ایران -محمود احمری
۷۴. مدخل اقطاع _ دانشنامه ایران _ مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
۷۵. مدیریت پایدار اراضی احمد دهقان
۷۶. ابطال حکم موات بدن اراضی و پالش های متعاقب آن برای حاکم قضایی فرانک حسینی سروستانی
۷۷. بررسی تطبیقی حیازت و احیای اراضی موات با قاعده تصرف در نظام حقوق عرفی آمریکا مصطفی مداحی نسب و دیگران
۷۸. شریفجان و اصلاحات ارضی -فهیمه سادات موسوی
۷۹. مدخل اقطاع ویکی فقه
۸۰. اصلاحات ارضی و استرداد واحدهای کشاورزی در اروپای شرقی – زهره جوزدانی
۸۱. اصلاحات ارضی و تحولات اجتماعی معاصر ایران هربرت مایکینگ سمپسون
۸۲. مدخل تیول در دانشنامه جهان اسلام
۸۳. تعدیل قوانین مالیاتی اراضی مزروعی در زمان ساسانیان: چگونه در عهد قباد پادشاه ساسانی رویه وصول مالیات اراضی مزروعی تغییر یافت – ، مصطفی جباریان
مقالات عربی:
۱. توثیق احیاء الارض الموات فی الاسلام دراسه تحلیلیه عبدالوهاب خضر الیاس
۲. أضواء على تطوّر أنظمة الأراضی فی المشرق العربیّ – جورج یوسف العلم
۳. منشور بمنح الاقطاع من عصر السلطان الغوری محمد محمد امین
۴. فقه-المعاملات–هل-الإقطاع-یفید-التملک–أحمد-بن-عبدالعزیز-العمیرة
۵. الاقطاع العثمانی بین الحداثة والتقلید – مدونة الدکتور أنطوان ضومط
۶. تطور الاقطاع الاسلامی ما بین القرنین التاسع و الثالث عشر کلود کاهن
مقالات انگلیسی:
۱. the concept of land ownership islamic perspective دانشگاه مالزی
۲. tribute kharaj az a tax on land im islam – m zahra nejad
